मी माझ्या नेहमीच्या कट्ट्यावर बसलोय, समोर वर्तमानपत्रांचा ढिगारा आणि बाजूला वाफाळलेला चहा. बाहेरची दुनिया नेहमीप्रमाणे धावते आहे. आणि या धावपळीत मला एक विचार नेहमी छळतो. आपण सगळेच भविष्याच्या तयारीला लागलो आहोत. पण तयारी म्हणजे नक्की काय?
कालच एक तरुण मुलगा, डोळ्यात MPSC चं स्वप्न घेऊन माझ्याकडे आला. म्हणाला, “सर, चालू घडामोडी: Current Affairs 07 July 2025 साठी काय वाचू?” क्षणभर मी थांबलो. 07 जुलै 2025. अजून यायला दीड वर्ष आहे. त्या दिवसाच्या बातम्या आज कशा सांगणार? त्याला वेड्यात काढण्याऐवजी मला त्याचा प्रश्न खूप खोल वाटला. कारण तो फक्त तारखेबद्दल विचारत नव्हता, तो एका प्रक्रियेबद्दल, एका मानसिकतेबद्दल विचारत होता.
तर मग, चला यावरच बोलूया. कोचिंग क्लासची चकचकीत जाहिरातबाजी आणि टॉपर्सच्या रटलेल्या मुलाखती बाजूला सारूया. आपण, तुम्ही आणि मी, चहाच्या घोटासोबत, एका खऱ्या माणसासारखं बोलूया. कारण स्पर्धा परीक्षेचा अभ्यास हा फक्त फॅक्ट्स पाठ करण्याचा खेळ नाही, तो दृष्टिकोन घडवण्याचा प्रवास आहे.
बातम्या वाचू नका, ‘गोष्ट’ समजून घ्या
हे ऐकायला थोडं विचित्र वाटेल, पण हीच पहिली आणि सर्वात महत्त्वाची पायरी आहे. आपण ‘चालू घडामोडी’ या शब्दाला खूप घाबरतो. आपल्याला वाटतं की जगातल्या प्रत्येक कोपऱ्यात घडणारी प्रत्येक घटना आपल्याला माहीत पाहिजे. पण खरं सांगायचं तर, ते शक्यही नाही आणि गरजेचंही नाही.
थांबा, मी तुम्हाला अजून सोपं करून सांगतो. प्रत्येक बातमी ही एका मोठ्या गोष्टीचा, एका मोठ्या ‘सिरियल’चा एक एपिसोड असते. आज इस्रायल आणि पॅलेस्टाईनमध्ये काही घडलं, तर ती आजची बातमी नाही. ती अनेक दशकांपासून चालत आलेल्या एका कथेचा पुढचा भाग आहे. आज सरकारने एखादं नवीन पर्यावरणविषयक धोरण आणलं, तर ते अचानक आलेलं नसतं. त्याच्यामागे हवामान बदलाची जागतिक चिंता, आंतरराष्ट्रीय दबाव आणि देशांतर्गत राजकारण असतं. तुम्हाला परीक्षेसाठी तो एक एपिसोड नाही, तर ती पूर्ण ‘सिरियल’ समजून घ्यायची आहे. तिचे मुख्य कलाकार (देश, संस्था), तिचं कथानक (ऐतिहासिक संदर्भ) आणि तिचं दिग्दर्शन (जागतिक ट्रेंड) समजून घ्यायचं आहे.
जेव्हा तुम्ही या दृष्टिकोनातून वाचायला लागाल, तेव्हा तुम्हाला गोष्टी लक्षात ठेवाव्या लागणार नाहीत. त्या आपोआप लक्षात राहतील. कारण मानवी मेंदू फॅक्ट्सपेक्षा गोष्टी लक्षात ठेवण्यात जास्त पटाईत असतो. MPSC चालू घडामोडी म्हणजे केवळ तारखा आणि नावांची जंत्री नव्हे, तर घटनांमधील कार्यकारणभाव ओळखण्याची कला आहे.
तुमचं ‘ज्ञान-वर्तुळ’ कसं तयार कराल?
आता प्रश्न येतो की ही ‘गोष्ट’ समजून घेण्यासाठी काय वाचायचं? इथेच बरेच जण चुकतात. बाजारात मिळणाऱ्या कुठल्यातरी एकाच मासिक किंवा पुस्तकावर पूर्णपणे अवलंबून राहतात. हे म्हणजे फक्त ट्रेलर पाहून पूर्ण सिनेमा समजल्यासारखं आहे. (सिनेमाच्या ट्रेलरवरून आठवलं, हल्ली Project Hail Mary सारख्या साय-फाय सिनेमांचे ट्रेलरही किती विचार करायला लावतात!).
तुम्हाला तुमचं स्वतःचं ‘ज्ञान-वर्तुळ’ (Knowledge Circle) तयार करावं लागेल. याची सुरुवात होते एका चांगल्या राष्ट्रीय वर्तमानपत्रापासून. मी ‘द हिंदू’ किंवा ‘इंडियन एक्सप्रेस’ सुचवेन. रोज किमान एक तास, कोणताही व्यत्यय न आणता, त्यातील संपादकीय आणि महत्त्वाच्या बातम्या वाचा. सुरुवातीला कंटाळा येईल, काहीच समजणार नाही. पण धीर सोडू नका. महिनाभरात तुम्हाला गोष्टी आपोआप कनेक्ट होताना दिसतील.
पण फक्त पेपर वाचून भागणार नाही. त्याला जोडी द्या एका चांगल्या रेडिओ कार्यक्रमाची (उदा. All India Radio News) आणि एका आंतरराष्ट्रीय न्यूज वेबसाईटची. मी स्वतः अनेकदा BBC News किंवा रॉयटर्स वाचतो. यातून तुम्हाला भारताकडे पाहण्याचा एक बाहेरचा, जागतिक दृष्टिकोन मिळतो. आणि इथेच खरी गंमत आहे. जेव्हा तुम्हाला कळतं की युक्रेनमधल्या युद्धाचा परिणाम तुमच्या गावातील सूर्यफूल तेलाच्या किमतीवर कसा होतो, तेव्हा तुम्ही फक्त एक उमेदवार नाही, तर एक जागरूक नागरिक बनता.
आणि हो, यात थोडं मनोरंजनही असायला हवं. पंचायत सारखी सिरीज पाहताना ग्रामीण प्रशासनाचे बारकावे किती सहज समजतात! पंचायतचा पुढचा सीझन कधी येतोय याची वाट पाहताना, त्यातील फुलेरा गावच्या समस्या आपल्या देशाच्या खऱ्या समस्यांचं प्रतिबिंब आहेत हे विसरू नका. अभ्यास म्हणजे फक्त पुस्तकं नव्हेत.
07 जुलै 2025 च्या चालू घडामोडींची खरी तयारी
चला, आता आपल्या मूळ प्रश्नाकडे येऊया. चालू घडामोडी: Current Affairs 07 July 2025 ची तयारी आज कशी करायची? उत्तर आहे – ‘ट्रेंड्स’ ओळखून.
तुम्ही आज जे काही वाचत आहात, त्यातून भविष्याचे ट्रेंड्स ओळखायला शिका. उदाहरणार्थ:
1. तंत्रज्ञान: Artificial Intelligence (AI) आज बातम्यांमध्ये आहे. पण तुम्ही विचार करा की 2025 पर्यंत AI मुळे शासकीय कारभारात, नोकऱ्यांमध्ये आणि आपल्या दैनंदिन जीवनात काय बदल होऊ शकतात? यावर आधारित प्रश्न परीक्षेला येऊ शकतो. 2. पर्यावरण: इलेक्ट्रिक वाहनांवर सरकार आज भर देत आहे. 2025 पर्यंत या धोरणाचे काय परिणाम दिसतील? बॅटरी वेस्ट मॅनेजमेंटची समस्या किती मोठी असेल? 3. आंतरराष्ट्रीय संबंध: चीनसोबतचा सीमावाद आजचा मुद्दा आहे. 2025 पर्यंत या संबंधांचं स्वरूप काय असेल? भारताची ‘नेबरहुड फर्स्ट’ पॉलिसी किती यशस्वी ठरेल?
तुम्हाला भविष्यवेत्ता बनायचं नाहीये. तुम्हाला एक विश्लेषक बनायचं आहे. आजच्या घटनांचे धागेदोरे पकडून ते भविष्यात कुठेपर्यंत जाऊ शकतात याचा अंदाज बांधायचा आहे. तुमची स्वतःची एक वही बनवा. त्यात असे विषय लिहून काढा आणि दर आठवड्याला त्यात नवीन माहितीची भर टाका. ही वही तुमच्यासाठी कोणत्याही रेडीमेड पुस्तकापेक्षा जास्त मौल्यवान ठरेल. ही तुमची स्वतःची दैनिक चालू घडामोडी डायरी असेल, जी भविष्याचा वेध घेईल.
मी या मुद्द्यावर परत परत येतोय कारण हेच या परीक्षेचं सार आहे. ते तुमचं पाठांतर नाही, तर तुमची समज तपासू इच्छितात. त्यांना असा अधिकारी हवा आहे जो फक्त फाईल्स पुढे ढकलणार नाही, तर प्रत्येक निर्णयाच्या परिणामांचा विचार करेल.
शेवटी, एक गोष्ट लक्षात ठेवा. हा प्रवास एक मॅरेथॉन आहे, शंभर मीटरची शर्यत नाही. यात चढ-उतार येणारच. कधीकधी सगळं सोडून द्यावंसं वाटेल. त्या दिवशी फक्त एक कप चहा घ्या, एक मोठ्ठा श्वास घ्या आणि आठवा की तुम्ही हे का सुरू केलं होतं. कारण 07 जुलै 2025 येईल आणि जाईल. पण या प्रवासात जो ‘दृष्टिकोन’ तुम्ही कमवाल, तो आयुष्यभर तुमच्यासोबत राहील. आणि तोच खरा ‘खजिना’ आहे.
स्पर्धा परीक्षा आणि चालू घडामोडींबद्दल काही नेहमीचे प्रश्न
सर, रोज किती तास चालू घडामोडींचा अभ्यास करू?
तासांमध्ये मोजू नका, गुणवत्तेवर लक्ष द्या. रोजचा एक ते दीड तास पुरेसा आहे, पण तो पूर्ण एकाग्रतेने केलेला असावा. यात एक वर्तमानपत्र वाचन, रेडिओ बातम्या ऐकणे आणि स्वतःच्या नोट्स काढणे याचा समावेश असावा. आठवड्याच्या शेवटी एकदा रिव्हिजन करा. सातत्य महत्त्वाचं आहे, तास नाही.
फक्त हेडलाईन्स वाचल्या तर नाही का चालणार?
अजिबात नाही! ही सर्वात मोठी चूक आहे. हेडलाईन्स तुम्हाला फक्त ‘काय घडलं’ हे सांगतात, पण परीक्षेला ‘ते का घडलं’ आणि ‘त्याचे परिणाम काय होतील’ हे विचारलं जातं. त्यासाठी बातमीच्या आत डोकावणं, संपादकीय वाचणं आणि विश्लेषण करणं खूप गरजेचं आहे.
एवढ्या सगळ्या बातम्या लक्षात कशा ठेवायच्या? खूप गोंधळ होतो.
गोंधळ होणं स्वाभाविक आहे. म्हणूनच मी ‘गोष्ट’ समजून घेण्यावर भर देतो. घटनांना एकमेकांशी जोडा. उदा. RBI ने रेपो रेट बदलला तर त्याचा महागाईवर काय परिणाम होतो? त्याला जागतिक तेलाच्या किमती कशा कारणीभूत आहेत? असे ‘माइंड मॅप्स’ तयार करा. यामुळे माहिती सुटी-सुटी न राहता एका साखळीत लक्षात राहते.
चालू घडामोडींसाठी नोट्स काढणं खरंच गरजेचं आहे का?
हो, शंभर टक्के. पण नोट्स म्हणजे पेपर उतरवून काढणं नव्हे. बातमी वाचून झाल्यावर, ती स्वतःच्या शब्दात, 3-4 ओळीत सारांशित करा. त्यातले महत्त्वाचे की-वर्ड्स, तारखा आणि संकल्पना लिहा. स्वतःच्या हाताने लिहिलेली गोष्ट जास्त लक्षात राहते. तुमची ही वही परीक्षेच्या आधी रिव्हिजनसाठी वरदान ठरेल.
2025 च्या परीक्षेसाठी मी आत्तापासून चालू घडामोडी: Current Affairs 07 July 2025 कसं कव्हर करू?
तुम्ही मागच्या एका वर्षाच्या घटनांवर लक्ष केंद्रित करा. पण जसं मी वर सांगितलं, काही विषय ‘एव्हरग्रीन’ असतात (उदा. भारत-चीन संबंध, हवामान बदल, आर्थिक सुधारणा). या विषयांचा पाया आत्ताच पक्का करा. जेणेकरून भविष्यात येणारी कोणतीही नवीन बातमी तुम्हाला या मोठ्या चित्रात कुठे बसवायची हे लगेच कळेल. भविष्याची तयारी म्हणजे वर्तमानाचा सखोल अभ्यास.
